Dziedziczenie firmy? Czy można przekazać biznes rodzinie?

Znam wiele osób, które prowadzą w Polsce firmy. Zdecydowanie przeważa jednoosobowa działalność gospodarcza ze względu na prostszą formę rozliczeń podatkowych w porównaniu do wszelkiego rodzaju spółek. Mało kto jednak zastanawia się nad tym co dzieje się z firmą, gdy zabraknie jej właściciela. Czy dziedziczenie firmy jest w ogóle możliwe?

W przypadku działalności typu (pośrednik kredytowy, agent nieruchomości, broker ubezpieczeniowy, telemarketer, taksówkarz …), które polegają na jednoosobowym świadczeniu usług, to sprawa jest prosta – nie ma osoby, nie ma firmy.

Co się dzieje jednak, gdy indywidualny przedsiębiorca zatrudnia ludzi, ma koncesję na sprzedaż alkoholu, sprzedaż paliwa, prowadzi hotel, czy inne złożone i rozgałęzione biznesy?

Rzeczywistość do niedawna była w tym przypadku równie brutalna, jednak nowe przepisy wprowadzają ważną zmianę, która może uchronić rodziny przedsiębiorców przed dużymi problemami.

Jednoosobowa działalność gospodarcza nie może być przedmiotem sukcesji ani w ramach darowizny, ani spadkobrania!

Dziedziczenie firmy, a raczej problemy spadkowe to temat dzisiejszego wpisu. Zwłaszcza w przypadku zgonu przedsiębiorcy prowadzącego indywidualną działalność gospodarczą oraz nowych przepisach, mających to zmienić.

Jednoosobowa działalność, a spadek do tej pory

Niewiele osób zdawało sobie do tej pory sprawę, że mimo prowadzenia poważnych, dużych biznesów (w formie jednoosobowej działalności), w przypadku zgonu przedsiębiorca zostawia rodzinie nie tylko majątek, ale także mnóstwo zobowiązań i problemów.

Właściciele firm często marzą, by przekazać stery w stworzonym przez siebie biznesie w ręce swoich dzieci. Niestety marzenia mają niewiele wspólnego z rzeczywistością, ponieważ dzieci mogą nie mieć środków i możliwości, by kontynuować działalność pozostawioną przez ich rodzica.

Wszystko przez to, że NIP jednoosobowej działalności gospodarczej, jest indywidualnym NIPem jej założyciela. W chwili zgonu, „umiera” również NIP. Jeśli NIP znika, to nie ma firmy. Tu konsekwencje są już poważne.

Śmierć przedsiębiorcy, a problemy spadkowe

Sprawy duchowe, ani egzystencjalne nie będą tematem dzisiejszego wpisu. Skupię się na aspektach, z których przedsiębiorcy nie zdają sobie często sprawy, a które mogą stać się problemem spadkobierców.

• zatrudnieni – z chwilą śmierci właściciela firmy, wszystkie umowy o pracę, o dzieło, zlecenie, zostają wypowiedziane w trybie natychmiastowym. W przypadku umów o pracę jeśli pracownikom przysługują odprawy, to obowiązek spada na spadkobierców
• koncesje – wszelkie koncesje na alkohol, papierosy, paliwo – wygasają. Spadkobiercy z kolejnym dniem nie mają prawa sprzedawać produktów, które wymagają koncesji
• kontrahenci – wszystkie zobowiązania wynikające z kontraktów z kontrahentami stają się wymagalne
• kasy fiskalne – brak możliwości korzystania z dodatkowych kas fiskalnych
• pełnomocnictwa – poza koncesjami wygasają i one. Na przykład pełnomocnictwo do korzystania z rachunków bankowych.
• majątek firmy – do momentu podziału spadku, nikt nie ma prawa dostępu do środków firmowych zmarłego

Nowe przepisy

Nowe przepisy obowiązujące od 25 listopada 2018, mogą rozwiązać wiele z powyższych problemów. Indywidualny przedsiębiorca lub udziałowiec spółki cywilnej będzie mógł wskazać zarządcę sukcesyjnego.

Zarządca sukcesyjny – ma za zadanie po śmierci właściciela firmy, prowadzić jej działalność do momentu rozstrzygnięcia spraw spadkowych przez spadkobierców. Będzie wskazywany za życia przez przedsiębiorcę lub po jego śmierci przez małżonka lub spadkobierców.
Zarządca musi zostać powołany najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od chwili zgonu właściciela firmy.

Obowiązki zarządcy sukcesyjnego

Dane zarządcy należy wpisać do CEIDG. Zarządca jest powoływany do 2 lat lub w przypadku przedłużenia terminu przez sąd, do 5. Za odpowiednim wynagrodzeniem ma on za zadanie:

• zapewnienie płynności przedsiębiorstwu do momentu rozstrzygnięcia spraw spadkowych
• wykaz inwentarza przedsiębiorstwa w spadku
• coroczne wypłacanie zysku właścicielom przedsiębiorstwa
• reprezentowanie przedsiębiorstwa w czynnościach sądowych i pozasądowych
• posługiwanie się firmą przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku”

Jeśli prowadzicie jednoosobowe działalności gospodarcze to zdecydowanie polecam zainteresowanie się tematem. Wiadomo, że każdy jest „nieśmiertelny” w swojej własnej opinii, jednak gdy dana osoba przechodzi na tamten świat, to problemów nie zostawia sobie lecz swoim najbliższym.

Szersze przyjrzenie się problemowi i skorzystanie z możliwości wyznaczenia zarządcy sukcesyjnego polecam przede wszystkim osobom, które zatrudniają pracowników lub korzystają z różnego rodzaju koncesji/zezwoleń. Nie jestem prawnikiem, dlatego szczegółowe pytania powinniście już kierować w stronę radców prawnych specjalizujących się w tej dziedzinie. Dziedziczenie firmy uważam za temat niezwykle ważny, a z drugiej strony mało popularny. Uznałem, że moim obowiązkiem jest poruszyć temat na blogu.

Przeczytaj również: